3 MART 2021
Konu Sıralaması
1.)Ahlak-Etik ayrımını yapacağız.(Metin yüklenecek oku)
2.)Felsefe tarihindeki bazı etik görüşlerine bakacağız( Platon, Sokrates, Aristoteles, Kant)
3.)Değer felsefesine bakacağız (Değer ve değerler ayrımı)
4.)Meslek etikleri konusu
5.)Yargı etiği konusuna bakacağız
–Hukuk ile ahlak arasındaki ilişki nedir?
–Hukuk normları ahlaklardan türetilebilir mi yoksa hukuk normları etik ilkelerden mi türetilmelidir ?
*Adaletin olmadığı yerde ciddi bir beka sorunu vardır.
10 MART 2021
*Ahlak boyutu yaşamamızda çok önemli bir boyuttadır biz bunun dışına çıkamıyoruz. Ahlak önemli bir şeydir. Ahlak dediğimiz şey din bağlamında kutsal kitaba göre hareket ederek yaşamaktadır.
*Ahlak karşımızda hep bir problem olarak kalacak konudur ve sürekli olarak karşımıza çıkar.
*Metinden devam ediyor.
*Nedir sorusu tam bir felsefe sorusudur. Bu soruyu filozoflar dışında herkes sorabilir ama yaptığı iş din değil felsefe olur. Ahlak sözcüğünü kavramlaştırıp tanımını vermek felsefe işidir. Felsefe kavramlarla ilgilenir felsefenin bütün işi kavramların peşinden koşmaktır.
*Ahlak hayatımız boyunca bizimle birlikte yaşayan bir şeydir bunun ne olduğunu bilmeliyiz, üstüne gitmeliyiz bununla karşı karşıya gelmeliyiz fakat önce ne olduğunu bilmemiz gerekir daha sonrada onunla yüzleşmemiz gerekir. Felsefe hukukçuların hukuk öğrenimi görenlerin kavramsal alt yapısını hazırlar buna bütün hukukçuların ihtiyacı vardır.
(SAYFA 29)
*(SAYFA 30) Bergson önemli bir Fransız filozoftur. Kapalı açık ahlaktan bahseder.1941 yılında ölmüş.
*Meslek ahlakı gereği gazetecilerin tarafsız olması gerekirken maalesef ki taraflıdır. Haber ajansları taraflı olmamalıdır, devletin görevi insanların tarafsız bilgi edinmesini sağlamaktır. Devletin görevi organlarını iktidar olarak kullandırmamalıdır. İşin içine meslek ahlakı girince bu durum böyle olmalıdır.
* Belirli gruplara özgü değer yargıları mevcut. Ahlak değer yargılarından oluşan bir bütündür. Her toplumun kendine ayrı değer ve ahlak yargıları mevcut peki insan hangisine uyacak bu bizi hukuk normlarını yazarken bu normları nereden türetmemiz gerekir sorusuna getirir. Biz ahlaklardan hukuk normları türetebilir miyiz? Türetemeyiz çünkü hukuk normları genel geçer olmalıdır herkes için geçerli olmalıdır. Temel ölçütleri de insan haklarına uygunluktur. Değer yargıları son derece tehlikeli olabilir veya dinsel inançlardan türetilen ahlaklar vardır. Biz hangisine göre hareket edeceğiz? Ahlakın değer yargılarıyla bazı insanları ya da o kültüre dahil olmayan insanları aşağı düzeyde göremeziz. Herkes neyse odur. Herkes için geçerli norm türetilmemelidir. Eğer dinin kurallarından akidelerinden bir ahlak oluşturulduysa bir çok insan laik düzene göre bununla yaşar fakat bunu herkes için ele alırsak bu bir sorun olur. AHLAK ÇEŞİTLİ DEĞER YARGILARI SİSTEMİ OLARAK KAŞIMIZA ÇIKAR.
*Kimseyle İNANÇ KONUSUNDA TARTIŞMAMALIYIZ, herkesin inancı kendinedir.
*Benim ahlakım senden üstündür demek felsefe konusuna girmez. Ancak bilgiler doğru ya da yanlış olabilir, bir inanç ya da değer yargısı doğru yada yanlış olmaz. Geçerli ya da geçersiz olabilir ama doğru ya da yanlış olmaz. Önemli olan bilgilerdir. Felsefe bize kavramların, değerlerin bilgisini verir. Ahlak kişiler arasındaki ilişkilerde davranışlara ilişkin çeşitli değer yargılarını ortaya koyar.
*Değer yargıları farklı topluluklarda benim bir kişi olarak eylemlerimin değerini belirler.
*Ahlaklar, değer yargıları bazı gruplarda değişiyor, iyi olanlar kötü hale, kötü olanlar iyi hale geliyor bazı toplumlarda ise hiç değişmiyor. Ahlak denen oldu yaşamda çeşitli ahlaklar olarak karşımıza çıkar. İçinde yaşadığımız toplumda pek çok ahlak vardır. Her toplumun kendine göre değer ahlak yargısı vardır. Çeşitli ahlakların ir kısmı değişik ve değişkendir. Bir kısmı ise pek değişiklik göstermeyen değişiklik kurallarıdır. Kişilerden de her iki türden değer yargıları kullanılıyor. Herkesin ahlakı kendinedir. Eylemler neye göre değerlendirilmelidir? Dosyaya göre, ahlaka göre.
17 MART 2021
SAYFA 26
*Etrafımızda bir tek ahlak yok bir sürü ahlakla karşı karşıyayız. Ahlakları oluşturan şeyler değer yargılarıdır ve bu değer yargıları sürekli olarak değişir ve karşımıza davranış kuralı olarak çıkar. Değer yargılarından hareketle herkes için geçerli bir ahlak nasıl oluşur .Demek ki ahlak değer yargılarından oluşur yani bizim vay ahlaksız dediğimiz zaman bir değer yargısı ifade ederiz. Bunun etik ile alakası yoktur. Herkes için genel geçer olmak son derece zararlıdır.
*Kadınların toplumda kahkaha ile gülmesi olayını dile getiren siyasetçinin değer yargısı anlaşılır. Kadının özgürlüğünü kısıtlayan bir değer yargısıdır bu.
Biz farklı ahlakların iç içe yaşadığının farkında olursak eğer, bir sürü ahlak iç içe yan yana gelebilir bunun farkında olmamak olanaksızdır. Bu tür değer yargılarının değerlendirme ölçütü olarak değer bilgisine götürmediğine farkında olmamak olanaksız olmalıdır. Değer bilgisi ne demek etik denen disiplinin konusudur. Bir eylemi değerli yapan nedir? Değer bilgisine sahip olursanız eylemin değerini de bilirsiniz. Bir eylemi değerli kılan o eylem ile neyi koruduğumuz ya da neyi ayaklar altına aldığımızın ortaya çıkmasıdır. Ben eğer birine yalan söylüyorsam yalan söylemek bir eylemdir. Dürüstlük denen erdemi çiğniyorumdur. Eylemlerimizi değer yargılarıyla değerlendireceksek eğer çok yanlış bir yoldayız demektir.
*Yalan değeri her toplumda aynıdır.
* Gereklilik ne demek? Bizim hayatımızda 2 tip yasallık vardır bunun bir tanesi doğa yasalarıdır. Doğa yasalarında hüküm süren nedir? Zorunluluktur. Fakat ahlak yasaları ya da etik yasaları da mevcuttur burada söz konusu olan ise gerekliliktir!!Zina yapmacıksın bir ahlak yasasıdır. Burada söz konusu olan gerekliliktir. Bu hep karşımıza çıkar. İnsanlar arasındaki ilişkilerde de gereklilik vardır. Eğer yaparsan seni ahlaklı bilirler. Ama zorunluluk yoktur. Sayfa 31 İnsanların koyduğu yasalarda gereklilik söz konusudur .Doğanın koyduğu yasalarda ise zorunluluk söz konusudur.
24 Mart 2021
SAYFA 41
*Etik eski Yunancadan gelen ethos , düstur demektir veya alışkanlık demektir. Etik felsefenin en önemli disiplinlerinden biridir.
Sayfa 45
*paideia eğitim demektir –paidos ise çocuk demektir eski Yunancada. Eğitim küçük yaşta başlar eğitimin en önemli bileşenleri beden ve ruh eğitimidir. Beden eğitimi nasıl olur jimnastik ile olabilir. Ruhun eğitimi için geometri gerekir der platon, Sokrates daha başka aritmetik, musiki edebiyat ve felsefe gerekir ruh eğitimi için. Beden ile ruhu dengeli bir şekilde eğiten insan yavaş yavaş insanlaşır kendisini diğer canlılardan farklı görür en önemli farkı insan akıl sahibi varlıktır. Eski yunandaki eğitim davranışı Romalılar tarafından alınmış adı da humanitas yani insanlık olmuştur. İnsanlığı öğrenmek roma hukukun parçasıdır. Eski yunan edebiyatı, eski yunan felsefesi ve roma hukuku hala Avrupa kültürünün en önemli bileşimidir. İnsan dediğimiz şey human insanın insanlaşması ise hümanizmadır. Hümanist eğitim demek insanın değerinin farkında olan eğitim demektir. İnsanlaşmak için böyle bir eğitim alınmalıdır bu eğitimin en önemli bileşimi felsefedir. Geleceğin hukukçularının iyi bir insanlaşma eğitimine ihtiyacı vardır. Hukukun alt yapısı insanın değerini iyi bilen eğitimdir. ETİK FELSEFENİN EN ÖNEMLİ DİSİPLİNİ OLARAK BU İŞLERLE İLGİLENİR. Şu soruyu sorar adil olmak ne demektir, adalet nedir, doğru olanı yapmak ne demektir? İnsanın insanlaşması için böyle bir eğitim gerekir ve bu eğitim asla bir din, ahlak bilgisi üzerinden verilmez çünkü bu eğitim olağanüstü açık bir görüş evrensel perspektif bir tolerans kazandırır saygıda bulunmayı ve toleranslı olmayı sağlar hiçbir şeyi mutlak ve nihai hakikat olarak görmemeyi öğretir .İnsan olmanın bilgisi insanın ne gibi yapısal olanaklara sahip olduğunun ve bunun değerinin bilgisidir.
31 MART 2021
DEĞER VE DEĞERLER
*Değer, Bir şeyin benzerleri arasındaki özel yeridir.
*Nietzsche , filozof olarak değeri nedir diye sorulduğu zaman onun yaşadığı ülkede başka hangi filozoflar vardır, onun özel yeri nedir , neden bu yüzden değerlidir.
*İnsanın değerinden neyi anlamalıyız? İnsanı canlı varlıklarla kıyasladığımız zaman önümüze hayvanlar ve bitkiler çıkar. İnsana biz ancak canlılar dünyasından bakabiliriz. İnsanın değeri sorusu sorulduğu zaman biz insana ne olarak bakıyoruz tür olarak bakıyoruz. İnsanın tür olarak değeri nedir? Yani insanın canlılar arasındaki özel yeri nedir.
*İnsan akıl sahibi varlıktır. İnsanın akıl sahibi varlık olması bütün filozoflarda karşımıza çıkar. İnsanı insan yapan onun akıl sahibi varlık olmasıdır. Aristoteles doğa insana akıl vermiş der, insan akıl sayesinde başka insanlarla bir araya gelir dili sayesinde onlarla konuşur ve bir arada yaşamanın koşullarını arar. Doğa insana bir logos vermiş. Her canlının bir amacı vardır der Aristoteles insanın amacı da logosunu kullanarak yani başka insanlarla konuşarak yasaları yaparak normları belirleyerek devleti kurmaktır.
*İnsanın değeri nedir? Onun canlı varlıklar arasındaki özel yeri ise ve insan bu akıl sayesinde özel yere sahip oluyorsa insanın değerleri ne olur? İnsanın değeri akıl sahibi varlık olmasıdır, değerleri ise;(insan akıl sayesinde bunları yaratır.) bilim, sanat, felsefe, hukuk, kültür ,ekonomi, siyaset, teknoloji vb. bunları insan değeri sayesinde yaratır yani aklı sayesinde. Bu değerler insanın tek kelimeyle başarılarıdır yani insan başarılarıdır. İnsanın değeri akıl sahibi varlık olmasıdır insanın değerleri ise akıl sayesinde başardıklarıdır. İnsan hakları evrensel beyannamesinde insan hakları fikrinin tür olarak insandan çıktığı görülür, ,insan hakları fikri insan başarısıdır. Hukukun ortaya koyduğu bir şeydir. İnsanın değerinin farkında olmak demektir. İnsanın değer=İnsanın onurudur. Bütün insanla onur bakımından eşit ve özgür doğar der beyanname. En temel hak yaşam hakkıdır. Eğer insan türü bizim için önemliyse bu hakları yaşamalı insan insanlar bu haktan men edilmemeli insanların bu hakları çiğnenmemeli. İnsan hakları hukukun temelinde bir etik anlayış ve felsefe yatar .İnsanın değerli ve onurlu bir canlı olduğuna dair kesin bir davranış vardır.
Slogan yapmak toplanmak insan haklarıdır ama bunlar kısıtlanıyor burada ciddi bir onur ve değer çiğneniyor insana ait olan bir şeyin verilmemesi söz konusudur. İnsan türünün onuru ayaklar altına alınıyordur .Bunun için bilinç düzeni gerekmektedir.
Tek bir insan kişi=insan türünün temsilcisidir. İnsanın değerini bilmeden ayaklar altına alırsan bütün insanlığı çiğnemişiz demektir. İnsanın değeri dediğimiz şey onun canlılar bütünü içindeki özel yeridir .Onun onuru değeridir. Onun değerleri başarılarıdır.
*Kişinin değeri nedir? Benzerleri arasındaki özel yeridir. Değerleri nedir kişinin? Güven bir kişi değeridir, sevgi ve saygı, dürüstlük, nezaket, hoşgörü, sadakat, azim, sabır, merhamet , samimiyet vb. bunların hepsi kişi ile kişi ilişkisinde rol oynayan değerlerdir.
*Etik ve değer felsefesi sistematik bir disiplindir.
7 NİSAN 2021
Sokrates, Platon ve Aristoteles; Batı felsefesinin temellerini atarlar. Sokratesler ilk kez etik konusunda görüşme ,konuşma ortaya çıkıyor. Pelepones savaşı sparta ile Atina arasındaki savaşı sparta kazanıyor. Sparta savaşı kazandıktan sonra atina ciddi bunalım giriyor. O döneme kadarki felsefenin ana konusu doğa idi fakat bu savaşlar bittikten sonra ortaya çıkan yeni dönemde iki tip düşünür var biri Sokrates diğeri ise sofistlerdir. Sofistler para karşılığında ders veren hocalardır. Sofistler içinde protagoras ve gorgias var asıl konuları toplumsal yaşam ve erdemdir. Ana konu erdemli bir hayat nasıl sürdürülebilir. Platonun diyalogları batı felsefesinin temelini oluşturur. Sofistler kendi argümanlarını kullanarak karşı tarafa ikna etmeye çalışırlar. Sofism ikna etme sanatıdır, sofistikle her çeşit argümanı kullanarak karşındakini ikna edersin. Polemik sofistiğin bir üst kademesidir. Bunun bir üst düzeyi de eristiktir, göze göz dize diz çatışmadır .Sofistler erdemin öğretilebileceği ile ilgili olarak karşısındakini ikna ederler. Bilgi sahibi olmadan erdemli olamazsınız der Sokrates. Erdemli olmak için mutlaka bilgi sahibi olunmalıdır .Bu pratik hayat ile ilgili bir bilgidir. Erdemli bir hayat nasıl sürdürülür sorusu tamamı ile pratik hayatla ilgili bir sorudur.
Erdemli olmak için hayat nasıl yaşanmalı? Erdemli yaşamanın yollarından bir tanesi, kişiler arasındaki ilişkilerde rol oynayan değerleri koruyarak yani mesela saygı değerini koruyorsam bu erdemli davranış olur dürüst isem bu erdemli davranış olur. Hoş görülüysem bu erdemli davranış olur, azimliysem bu erdemli davranış olur. Sokrates önemli olan bilgi sahibi olunmasıdır der, bilgi soru sorarak elde edilir. Bilgi sahibi olmadan erdemli olamazsınız der Sokrates.
*Felsefe tarihinde kavram denilen şey platondan beri vardır.
*Adalet nedir? Erdem nedir? Bunlar felsefe sorularıdır.
*Sokrates bunu yaparken insanların bilgi sahibi olduklarını sandıklarını görür, oysa insanlar bilmeden konuşur. İnsanlar kendi yaptıkları işi biliyorlar kendi yaptıkları iş hakkında da konuşabiliyorlar bunu yaparken de başka konularda bilgi sahibi olduklarını sanıyorlar. Sokrates insanlarla konuşarak erdemin ne olduğunu sorar. Burada Sokrates’in en önemli yaptığı şey siyasetçilerle konuşmasıdır.
Sokrates der ki üzerinde düşünülmeyen hayat yaşanmaya değer değildir. Bu çok derin bir sözdür. Sokrates der ki ben hakikatin ne olduğunu araştırmaya devam edeceğim.
Doğru eylemde bulunmak ne demektir?
Mutlu ve erdemli bir hayat nasıl sürdürülür?
Erdem değer, değerler bunların farkında olarak yaşamak gerekir. Ortaokullarda mesela değerler eğitimi dersi verilir ama. Bu derste din içerikli şeyler açıklanıyor .Bu değer erdem konusu felsefi konudur din cevap veremez. AHLAKIN KÖKENİ DİN DEĞİL FELSEFEDİR.
*Mesleki bilinç mutlaka etik ,erdem, değer temelli olmalıdır.
*Her türlü kötü koşulda da erdemli hayat sürdürülme imkanı vardır. Bu imkanı hayata geçirmek önemlidir.
*Çocukların sermayeleri anne babaların erdemleridir.
*Sabrı kaybetmemek, azmi kaybetmemek çok ciddi bir etik bütünlüğü örneğidir.
21 NİSAN 2021
Aristoteles ölümü isadan önce 322 .Batının en büyük düşünürlerinden biridir. Batının hocasıdır Aristoteles. Platonun öğrencisidir. Atina’daki Lykeion okulunun kurucusudur. Mantık var, metafizik var, fizik var, meteoroloji var, politika var, hitabet var, poetika şiir sanatı var ve etik var 3 tane etik kitabı var. Felsefe tarihinde ilk kez sistematik etik kitabı yazdı. Bunlar Eudemos etiği, büyük etik ve Nikomakhos etiği. Nikomakhos da etik görüşünü anlatır. Ethos düstur demektir yani alışkanlık demektir .Etik davranış insan davranışları ile olan şeylerdir. Etik insan eylemleri ile alakalıdır.
Aristoteles’teki etik bir erdem etiğidir.
Ana konusu yani insan erdemleridir. Bu erdemleri Aristoteles ikiye ayırır bunlar;
1.)Düşünce erdemleri; Eylemleri yönlendiren erdemlerdir .İş kafada biter. Bu nedenle de Aristoteles burada ikili ayrım yapar. Birincisi sonlu olana yönelik erdemlerdir. Yani değişen erdemler demektir. İkincisi ise Ebedi olana yönelik erdemlerdir yani değişmeyen erdemlerdir. *Sonlu olan erdemlerde İKİLİ AYRIM VAR İLKİ Techne sanat demektir, zanaat demektir , teknik demektir. Yani bir mobilyacı düşün biz ona iyi sanatçı ya da zanaatçı deriz. Bu bir düşünce erdemidir. İKİNCİSİ İSE Phronesis dir bu pratik sağduyudur. Yani pratik hayatta eylemde bulunurken sağduyu olmak demektir mesela eylemde bulunurken değerleri çiğnememek demektir. Birisiyle erdemde bulunurken ona saygı göstermek demektir, ahlaklı olmak demektir. Bunlar değişen şeylerdir, insanlar arası eylemlerde değişir.
*Ebedi olana yönelik erdemler 3’e ayrılır. İlki Episteme bilimsel bilgi demektir. Doksa bir şeyle ilgili bir kanıt demektir. Kesin bir şey olursa orada bilgi söz konusudur bu Episteme dir .İkincisi Nous yani sezgisel bir akıl demektir. Sezgisel bir akıl iç güdülerle hareket etmek değildir yani bir şeyi yapıp yapmayacağınızla ilgili bir sezginiz vardır bu bilgiden ve sağduyudan daha fazla bir şeydir bu Nous sözcüğü ilk kez Anadolu düşünürü tarafından gündeme gelir İzmirli Anaksagoras dır, O ilk kez Nous ve madde ayrımı yapar. Nous ruhun madde olmayan yanıdır der Anaksagoras. Sezgisel akıl bilimsel akıldan farklı der Aristoteles ,Üçüncüsü ise Sophia yani bilgeliktir. Bu hayat tecrübesi ile olan bir şeydir , illa okur yazarlık bunun için şart değildir. Mesela roma senatosu, senatus yaşlı demektir. Yaşlılar neden bu mecliste çünkü onların daha fazla görmüş geçirmişliği var hayatla ilgili yaşanmışlıkları daha fazladır. Yaşlılar daha az öfkelenirler, hayata dair dingin yaklaşımı vardır işte onlar bilgelerdir. Aristoteles bu üç ayrımı değişmeyen ebedi olan olarak görür. Bilimsel bilgi ve sezgiyi Aristoteles ebedi olanın parçası olarak görür.
*Düşünce erdemi eğitimle oluşur
2.)Karakter erdemleri; Bu erdemler Aristoteles’in Nikomakhos etiğinde uzun yer alır. Alışkanlıkla elde edilir. Eğer insanın doğası buna yatkın değilse ne yapılsa boştur. Alışkanlık insan fenomenlerinden en önemlisidir .İnsan bir alışkanlık hayvanıdır. Aristoteles karakter erdemi dediğimiz şey tek kelime ile huydur der. Huy alışkanlıkla edinilen bir davranış biçimidir. Huy yapa yapa elde edilir. Kopya çekmeye çekmeye kopya çekmeme alışkanlığı elde edilir bu huy olur. Dürüstlüğü alışkanlık huy edinmek bu mümkün müdür. Aristoteles derki adil davranışlarda buluna buluna adil olmayı yani adaletli olmayı huy edinirsiniz der. Karakter erdemi alışkanlıkla elde edilen bir huydur. Aristoteles erdemli olmak ortayı bulmak demektir der. Ortayı bulmak demek iyi olanı bulmak demektir. Kötü olan iki aşırı uçtur yani eksiklik ve fazlalıktır bu. Aristoteles erdemli olmak istiyorsanız bu iki aşırı uçtan kaçınacaksınız der. Bu iki aşırı uçtan kaçınabiliyorsak o zaman orta yoldayız demektir. Ortayı bulmak erdemli olmak demektir. Aristoteles dürüstlük=doğruluk=adil olmak der.
*Mesela merhamet orta çok fazla merhamet olursa adı ne olur maraz olur ama acımasız da olmayın der.
*Ben saygılıyım orta olur aşırı saygılı olursam bu yalakalık olur.
*Aristoteles der ki her tek durum orta olmayı gerektirir der. Gerektiği zaman gerektiği şekilde erdemli olmaktır bu.
Aristoteles erdemli olmak güç iştir her şeyde ortayı aramak zor iştir der.
Güven çok önemli erdemdir aşırı güvenirsen suiistimal ederler hiç güvenmezsen ise dışarıya çıkamazsınız.
Sevgi mesela ortak olarak düşünelim aşırı sevgi olunca o kişi şımarır hiç göstermediğin dede nemrut denir. Sevgi de gerektiği zaman gerektiği kişiye kullanılmalıdır.
İyiler bir çeşit kötüler çeşit çeşittir. (Pythagoras).İyi erdem orta demektir.